Grażyna Bacewicz – „IV Kwartet smyczkowy” (1950)

1.Andante. Allegro
2.Andante
3.Allegro giocoso

W rok po swoim powstaniu IV Kwartet smyczkowy Grażyny Bacewicz, skomponowany na zamówienie Związku Kompozytorów Polskich, otrzymał I nagrodę podczas Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego w Liège (Belgia). Tam również miało miejsce prawykonanie dzieła. W zagranicznej prasie pojawiło się wówczas wiele pozytywnych opinii na temat sukcesu polskiej kompozytorki. W tym samy roku IV Kwartet smyczkowy zabrzmiał w Krakowie podczas inauguracyjnego koncertu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. W roku 1952 został uhonorowany Nagrodą Państwową II stopnia. Świadectwem sukcesu kompozycji było włączenie jej do programu I Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień. IV Kwartet smyczkowy – typowy przykład okresu neoklasycznego w twórczości kompozytorki – należy równocześnie do najchętniej wykonywanych dzieł Grażyny Bacewicz, ciesząc się popularnością tak wśród wykonawców, jak i publiczności. W tym trzyczęściowym, pięknie zaprojektowanym utworze odnaleźć można wyraźne wpływy muzyki ludowej, jego główne tematy na długo pozostają w pamięci słuchacza, struktura natomiast cechuje się wyrafinowanym i rygorystycznym zarazem rysunkiem. W dziele odnajduje się również odwołania do post-romantyczej harmonii i form melodycznych. Wolne otwarcie kompozycji nacechowane jest mrocznym, tajemniczym nastrojem. W opinii niektórych muzykologów w temacie Allegro części pierwszej dostrzec można motywy zaczerpnięte z tradycji hiszpańskiej. Wolna i liryczna część druga nasycona jest ludową śpiewnością, trzecia z kolei oparta jest na formie ronda ze skocznym oberkiem w refrenie. Po prawykonaniu IV Kwartetu smyczkowego podczas konkursu w Liege pismo „Le Monde du travail” opublikowało opinię Marcela Lamaire: „Znowu przyszedł nam na myśl Beethoven, tym razem ten z ostatnich kwartetów, zwłaszcza w rondzie, w którym polski taniec ludowy splata się z epizodami o refleksyjnym charakterze.”

GRAŻYNA BACEWICZ (1909-1969)
Wybitna polska kompozytorka i skrzypaczka, urodzona w rodzinie polsko-litewskiej. Kształciła się w Konserwatoriach Muzycznych w Łodzi i Warszawie, edukację kontynuowała w Paryżu, m.in. u Nadii Boulanger, dzięki której zdobyła mistrzowski warsztat kompozytorski. Jej kariera wiolinistyczna objęła pierwsze wyróżnienie w Konkursie Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego, współpracę  z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia oraz europejskie podróże artystyczne, z których zrezygnowała w połowie lat 50., by skupić się na komponowaniu. Pierwsze dzieła Bacewicz były nagradzane już w latach 30., do końca II wojny światowej odwoływała się w swojej twórczości do stylu neoklasycznego. Prowadziła także działalność pedagogiczną, kierując m.in. klasą skrzypiec w łódzkim konserwatorium oraz – do swojej śmierci – klasą kompozycji w warszawskiej PWSM. Pełniła funkcję jurora konkursów wykonawczych i kompozytorskich oraz wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich. Bacewicz honorowana była wielokrotnie nagrodami o zasięgu ogólnopolskim (konkursy kompozytorskie Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej i Związku Kompozytorów Polskich, Nagrody Państwowe, Nagrody Ministra Kultury i Sztuki) i międzynarodowym (Paryż, Liège, Bruksela), za całokształt twórczości (nagrody miasta Warszawy, Festiwalu Muzyki Polskiej i Związku Kompozytorów Polskich) oraz odznaczeniami państwowymi (m.in. Krzyżem Kawalerskim oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski). Język muzyczny kompozytorki uformował się w latach 40. i 50. Oprócz poszukiwania indywidualnych rozwiązań charakterystyczne dla tego okresu jest odwoływanie się do stylizacji i motywów ludowych. W ostatnich dziełach sięgała po najnowsze tendencje muzyczne. Bacewicz łączyła działalność koncertową i kompozytorską. Z jednej strony włączała do programu recitali własne dzieła, z drugiej natomiast poświęciła się przede wszystkim tworzeniu utworów na instrumenty smyczkowe, pisząc koncerty skrzypcowe i wiolonczelowe oraz kwartety, sonaty i miniatury skrzypcowe. Jest również autorką dzieł orkiestrowych, m.in. kilku symfonii oraz wokalnych, wokalno-instrumentalnych i utworów będących stylizacjami ludowymi. Wszystkie cechują się zróżnicowaniem faktury, klarowną strukturą, dominacją formy sonatowej oraz połączeniem ekspresji wyrazu z dyscypliną klasycznej formy. Dzieła Grażyny Bacewicz osiągnęły trwałą pozycję w programach sal koncertowych, kompozytorkę uznaje się za pierwszą kobietę, której udało się wejść do panteonu wybitnych kompozytorów.

>>> 04.11.2012 | NIEDZIELA 19:00

BIBLIOGRAFIA
Encyklopedia Muzyczna PWM
Polskie Centrum Informacji Muzycznej – polmic.pl